Үс Хатыҥҥа Дьокуускай куорат Л.А. Колосова аатынан 33 № орто оскуолатын сахалыы тыллаах кылаастара, ыһыах ыстылар.

 

Аҕыс иилээх саҕалаах, атааннах мөҥүөннээх Аан Ийэ дойдубутугар, айгыр силик ситэн, тоҕус туруу томторҕолоох Туймаада томтойор туонатыгар, Үс Хатыҥҥа ыһыах буолан ааста. Аҕыс ыйдаах анысханнаах тымныыны мүччү түһэн, үөрэх сыла түмүктэммитинэн Дьокуускай куорат Л.А. Колосова аатынан, 33 № орто оскуолатын: 1«в» (Архипова И.А.), 2«в» (Слецова С.В.), 3«в» (Христофорова Н.Н.), 5«в» (Сметанина А.А.), 6«в (Ачикасов Ю.Ю.), 7«е» (Руфова А.А.), 8«в» (Попов А.Д.) салайааччылаах сахалыы тыллаах кылаастар, уонна 3 «б» нууччалыы тыллаах кылаас, (Тимофеев Т.Н.) салайааччылаах, самаан сайыны көрсө ыһыах ыһан, оһуохайдаан, ыллаан-туойан, күрэстэһэн, илин-кэлин тардыстылар.

Аар айылҕабыт анаабыт курдук аламай күн сайыҥҥылыы сыралҕанынан сыламныы сыдьаайда. Үс Хатыҥҥа кылаастар түһүлгэлэрин тэринэн, сандалыларын сахалыы ыһыах аһынан хоточчу тардан кэбиспиттэрэ. Сир симэҕин курдук эчик-чэчик кыргыттар, туйгун чулуу уолаттар сахалыы таҥас кэтэн, сэлэлии хааман киирэн сүрүн түһүлгэни, айылҕа кэрэтин өссө тупсаран, киэргэтэн биэрдилэр.

Ыһыах сиэрин-туомун Үрдүк Айыылартан көрдөһөн, Хатан Тэмиэрийэҕэ уохтаах кымыһынан, арыылаах алаадьынан айах тутан, Василий Гоголев-Уйулҕан ыһыаҕы арыйда. Ону хомусчут оҕолор бөлөхтөрө олус үчүгэйдик хомуска оонньоон дьырылатан, ситэрэн биэрдилэр. Салгыы Илья Егорович Степанов Оуохайы тардан, оҕолор бары икки хос улахан ии буолан оһуохайдаан тэйдилэр. Дьэ ити кэнниттэн оскуола дириэктэрэ Тамара Семеновна Таюрская итии истиҥ киирии тылынан оҕолору, төрөппүттэри, кылаас салайааччыларын,  учууталлары салаллан кэлбит самаан сайынынан эҕэрдэлээтэ. Ол кэнниттэн кылаастар түһүлгэлэринэн тарҕаһан саамал кымыс иһиитэ, төрүт өбүгэ аһылыгын тото-хана аһааһын буолла.

Быйылгы ыһыахха саха кылаастарын сэргэ 3 «б» кылаас бэйэтин баҕа өттүнэн кыттыыны ылбытын сэргиэххэ, бэлиэтиэххэ сөп. Нуучча оҕолоро сахалыы таҥас кэтэн кэлбиттэр. Дуоһуйа оһуохайдаатылар, оонньууну оройуттан тутан, көрү көҕүлүттэн ылан дуоһуйа ыһыахтаатылар. Төрөппүттэрэ да астыннылар. Бу буолар оҕолор кыра эрдэхтэриттэн доҕордоһуулара, төрүт саха омугун үгэстэрин, сиэрин-туомун кытары билсиилэрэ.

Дьүүллүүр сүбэ түһүлгэлэри кэрийэн ханнык кылаас түһүлгэтин киэргэтиитэ ордугун, сандалытын аһа минньигэһин быһаарда. Ол түмүгүнэн Слепцова Саргылана Васильевна салайааччылаах 2 «в» кылаас бастаан, үөрүү кынатыгар уйдардылар. Оҕолор төрүт өбүгэлэрин аһын тото-хана аһаан баран, салгыы ыһыах тэрээһиннэригэр көхтөөхтүк суруттаран, кыттан бардылар. Бииртэн биир тэрээһин, күрэс сатабыллаахтык, бэйэ бэйэлэригэр мэһэйдэспэккэ ыытыллан истилэр. Ол курдук «Алгыстаах дьиэ кэргэн» көрүү күрэҕэр, оҕолор төрөппүттэрин кытары бэйэни билиһиннэрииттэн саҕалаан араас түһүмэхтэргэ илин-кэлин түһүспүттэрэ. Бары кыттыбыт дьиэ кэргэттэр олус кыһаллан, үрдүк таһымнаахтык кыттан, анал номинациалары туппуттара.

Салгыы «Толбонурар уһун суһуох» көрүүтүгэр алын сүһүөх кылаастарыгар Тимофеева Юлиана 3 «в» кылаас, үрдүкү сүһүөх кылаастарыгар Николаева Вероника 7 «е» кылаас кэрэ куолара «Толбонурар уһун суһуох» аатын ыллылар.Күрэ5и иилээн-са5алаан ыытта 1-гы кылаас салайааччыта Архипова Ирина Алексеевна Маны сэргэ алын сүһүөх кылаастарыгар «Көрдөөх стартар» ыһыылаах-хаһыылаах, хатыһыылаахтык ыытылыннылар. Мас тардыһыыта, хапсаҕай, «Быһый атах» сүүрүү, маны барытын физкультура учууталлара Татьяна Семеновна Габышева, Петр Григорьевич  Сячиков сатабыллаахтык тэрийэн ыыттылар. Быйылгы ыһыахха биир сонун сүүрээнинэн «Боотурдар оонньуулара» буолла. 5-6, 7-8 кылаас уолаттара кылаастан үстүү уол суруйтаран күөн көрүстүлэр «Далла мэндэйии»- ох саанан сыал ытыы 5-6 кылаастарга, 7-8 кылаастарга ох саанан ырааҕы ытыы бэрт сытыытык барда. Тутум эргиирэ, хапсаҕай, мас тардыһыыта, кыыс эккирэтиитэ хатыһыылаахтык ыытылынна. Түмүккэ 5-6 кылаастарга Лукачевскай Милиан 6 «в», 7-8 кылаастарга Мельчуков Василий  8 «в»кылаас бастыҥ Боотур аатын ыллылар. «Боотурдар ооньууларын» учууталлар Василий Гоголев, Афанасий Попов иилээн саҕалаан ыыттылар.

Сахалыы тылбытын, сиэрбитин-туоммутун кэлэр, үүнэр көлүөнэҕэ иҥэрэр тэрээһининэн ыһыах буолар. Оҕолор манна сахалыы таҥнан, сахалыы ас эгэлгэтин аһаан, оһуохайдаан, күрэхтэһэн уонна айылҕалыын алтыһан улаханнык дуоһуйаллар. Маннык тэрээһиннэр өссө салгыы сайдан иһиэхтээхтэр. Оҕону сахалыы иитии хас биирдиибититтэн тутулуктаах. Оччоҕо саха омук эстэн-быстан биэриэ суоҕа.

Оскуолаҕа оҕону сахалыы тыыҥҥа иитии ситимнээхтик, тиһигин  быспакка ыйдарынан ыытыллар. Онтон ыһыах түмүктүүр тэрээһин буолар. Ити курдук Туймаада томтойор туонатыгар, Үс Хатыҥҥа оҕо-аймах мустан, сай сайыны көрсөн, дуоһуйа ыһыахтаан тарҕастылар.

Ыһыах тэрээһинэ саха кылаастарын учууталлара бииргэ сомоҕолоһон үлэлээбиттэрин түмүгэр бэрт сэргэхтик ааста. Сылын аайы оскуолабыт сахалыы тэрээһиннэригэр көх-нэм буолар, өйүүр көмөлөһөр киһибитигэр Степанов И.Е. барҕа махталбытын этэбит.

Василий Гоголев-Уйулҕан.